Jan Lebenstein (1930-1999)

Jan Lebenstein był polskim malarzem i grafikiem. Urodził się 5 stycznia 1930 r. w Brześciu Litewskim, zmarł 28 maja 1999 r. w Krakowie. Studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1948-1954). Zadebiutował na Wystawie Młodej Plastyki w Arsenale w Warszawie w 1955 „Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi”, prezentując cykl pejzaży ukazujących melancholijne przedmieścia Warszawy, inspirowane sztuką Utrillo. Jury wystawy przyznało artyście główną nagrodę. W 1956 r. Lebenstein związał się z Teatrem na Tarczyńskiej, prowadzonym przez pisarza Mirona Białoszewskiego w jego warszawskim mieszkaniu.

Po zdobyciu Grand Prix de la Ville de Paris na I Międzynarodowym Biennale Młodych Artystów w Paryżu (Première Biennale des Jeunes à Paris) w 1959 r. osiadł na stałe w Paryżu. Jego pierwsze indywidualne wystawy w Paryżu miał miejsce w Galerie Lambert i Galerie Lacloche. W 1971 r. przyjął obywatelstwo francuskie.

Ważnym źródłem jego inspiracji były wielkie teksty światowej kultury, mitologie starożytnych cywilizacji, takich jak Asyria, Babilon, Egipt i Grecja, podobnie jak Biblia. Fascynowały go podziemnia Luwru, wypełnione reliktami starożytnych cywilizacji sumeryjskiej i babilońskiej. Tworzył dziwne stworzenia, ledwo rozpoznawalne jako będące „pochodzeniem ludzkim” (seria Carnet intime, 1960-1965) lub zwierzętami „prehistorycznymi” (seria Creatures abominables, 1960-1965). Począwszy od serii Bestiarium (1966–1974), oniryczne, mitologiczne sceny przesiąknięte erotyzmem fin-de-siècle przenoszą się do współczesnej metropolii: na stacje metra, tanie kina, bary.

Lebenstein zilustratorował także wiele dzieł literackich, m.in.: polską edycję Folwarku zwierzęcego George’a Orwella (Paryż, 1974), Księgę Hioba (Paryż, 1979) i Apokalipsę (Paryż, 1983). Zaprojektował także witraże ze scenami z Apokalipsy do jednej z sal Pallotyńskiego Centrum Dialogu w Paryżu (1972).

W 1976 roku Lebenstein otrzymał nagrodę nowojorskiej Fundacji Alfreda Jurzykowskiego, a w 1987 otrzymał niezależną Nagrodę im. Jana Cybisa. W 1998 otrzymał z rąk Prezydenta RP Krzyż Wielki i Gwiazdę Orderu Odrodzenia Polski.

Lebenstein zawsze czuł, że jest artystą niezależnym i pozostającym poza kierunkami i trendami.