Serce Paderewskiego

Inspiracją do zorganizowania wystawy była pośmiertna historia Ignacego Jana Paderewskiego – serce i ciało artysty przebyły długą drogę od jego śmierci w 1941 roku, zanim znalazły miejsce ostatecznego spoczynku. Na łożu śmierci Ignacy Jan Paderewski skierował do swojej siostry Antoniny Paderewskiej Wilkońskiej ostatnie życzenie: „Oddaję swoje serce Polonii i życzę, aby moje ciało wróciło do wolnej Polski”.

Pogrzeb Paderewskiego zorganizował Jan Smoleński, właściciel domu pogrzebowego w Nowym Jorku. Zgodnie z ostatnim życzeniem kompozytora, Smoleński wyjął serce, zabalsamował je i czekał na kolejne instrukcje, które nigdy nie nadeszły – siostra Paderewskiego zmarła cztery miesiące po bracie. Smoleński umieścił więc serce Paderewskiego w mauzoleum Cypress Hills Cemetery na Brooklynie w Nowym Jorku. Po jego śmierci w grudniu 1945 r. nikt nie wiedział, gdzie znajduje się serce Paderewskiego.

Jej przypadkowego odkrycia dokonali w 1959 roku Conrad J. Wyck i Henryk Archacki. Henryk Archacki, zagorzały patriota, wyruszył na poszukiwanie miejsca pochówku godnego serca artysty. W 1983 roku Kongres Polonii Amerykańskiej utworzył Komitet Serca Paderewskiego, którego prezesem był oczywiście Henryk Archacki. Trzy lata później zdecydowano, że najlepszym miejscem do pochowania serca będzie Narodowe Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown w Pensylwanii.

Urna z sercem mistrza została przewieziona 21 czerwca 1986 roku do pracowni rzeźbiarza Andrzeja Pityńskiego w Technicznym Instytucie Rzeźby Johnson Atelier w Mercerville (New Jersey). Siedmioosobowy komitet rozwinął grube zwoje gazy, aby odsłonić serce Paderewskiego. Następnie serce zostało ponownie zawinięte w świeżą gazę, konsekrowane przez ks. Lucjusza Tyrasińskiego, dyrektora i kustosza Narodowego Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown oraz umieszczone i zapieczętowane w nowej urnie zaprojektowanej przez Andrzeja Pityńskiego. W urnie umieszczono również protokół podpisany przez świadków zdarzenia. Tego samego dnia urna została przewieziona do Sanktuarium w Doylestown. Uroczystość odsłonięcia i inauguracji odbyła się 29 czerwca 1986 roku, w 45. rocznicę śmierci Paderewskiego.

Wystawa została przygotowana dzięki unikatowej kolekcji prywatnych archiwów George’a Kossa – fotografa i historiografa z Nowego Jorku, członka Komitetu Serca Paderewskiego, który niestety niedawno zmarł. Pozostałe wiadomości pochodziły z Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (Nowy Jork), Muzeum Polskiego w Ameryce (Chicago) i Polskiej Agencji Prasowej.